Een ondernemingsplan: alles wat je moet weten + gratis template

De voordelen van een ondernemingsplan spreken boekdelen. Niet voor niets is het een van de favoriete hulpmiddelen van succesvolle ondernemers. Daarvoor halen ze 4 belangrijke redenen aan:

1. Een ondernemingsplan geeft structuur en richting

Het geeft een duidelijk kader voor je bedrijfsdoelen en helpt je om de focus te houden op wat het verschil maakt. 

2. Financiering verkrijgen

Banken, investeerders en andere financiële instellingen vragen over het algemeen een gedetailleerd plan voor ze nog maar denken aan financieringen.

3. Risicobeheer

Terwijl je je ondernemingsplan opmaakt, bekijk je alle aspecten van je bedrijf op een kritische manier. Je identificeert op voorhand de mogelijke risico’s en zoekt naar manieren om die in te perken.

4. Evaluatie en bijsturing

Door je doelstellingen aan KPI’s of benchmarks te koppelen, evalueer je makkelijker de prestaties van je bedrijf. Wanneer nodig, stuur je bij om je doelstellingen efficiënter te behalen. 

Hoewel het niet verplicht is, is het wel een manier om punten te scoren bij toekomstige partners. Ook voor jezelf is het een must: je zet alles op een rij, weet wat er bij je plannen komt kijken, hebt een specifiek budget om naartoe te werken, en bereidt je voor op alle uitdagingen die op je pad kunnen komen.

Een goed ondernemingsplan inspireert en motiveert. Het is jouw naslagwerk om op terug te vallen. Bekijk je doelstellingen, lees je missie, zie de prognoses staan… Het is jouw brandstof om je ondernemersvuurtje te blijven aanwakkeren.

Een stuk van het ondernemingsplan is wel bij wet verplicht voor wie een vennootschap opricht (bv, nv en cv): het financieel plan. Ook als je gaat lenen of elders financiering vraagt, zal je nergens komen zonder financieel plan.

Een uitgebreid ondernemingsplan bestaat uit verschillende hoofdstukken. Een ervan is het financieel plan. Dat heb je nodig om bijvoorbeeld een nv of een bv op te richten. De andere hoofdstukken vind je hieronder. Om die hoofdstukken straks zelf goed te kunnen invullen, leer je best eerst over de 4 P’s.

Een vaak gebruikt model om je ondernemingsplannen concreet te maken, is de ‘marketingmatrix’ van McCarthy en Kotler. Die bestaat uit de 4 P’s: Product, Prijs, Plaats en Promotie. 

Begin met je waardepropositie en omschrijf hoe het product er in de praktijk uitziet. In het tweede hoofdstuk van je ondernemingsplan is daar ruimte voor. Dat gebeurt aan de hand van drie onderdelen:

• Wat de klant koopt

Vermeld de niet-tastbare voordelen van je aanbod. Dat is de klantwaarde. Verkoop je bijvoorbeeld wollen kledij, gaat het niet enkel om de trui zelf. Het gaat ook om warm blijven als het buiten kouder wordt. 

• De eigenschappen

Hoe je aanbod er precies uitziet en waarom klanten het zouden moeten kopen. Bij de wollen trui is bijvoorbeeld een kwaliteitsverschil te merken als je synthetische wol gebruikt of merinowol. Ook verpakking, duurzaamheidsclaims of ontwerp spelen een rol.

• Extraatjes

Welke services springen in het oog? Lever je aan huis? Heb je een specifieke garantie ontwikkeld? Of bied je nog andere services aan bij je product? Ook die extra’s geven je product mee vorm.

Denk na over alle factoren die je prijszetting beïnvloeden. Die factoren splits je op in drie categorieën:

• Kortingen

Denk hierbij aan lanceringskortingen of seizoensgebonden acties. Sommige ondernemingen werken ook met staffelkortingen waarbij de prijs per product zakt naarmate de aangekochte oplage.

• Concurrenten

Wat doe je als concurrenten straffe prijsacties doen? Daal of stijg je dan mee? 

• Prijsstrategieën

Een prijsstrategie loopt parallel aan hoe je je aanbod in de markt gaat zetten. Sommige ondernemers gaan uit van de kosten en voegen daar een marge aan toe om winstgevend te blijven. Een andere manier is om prijzen van concurrenten als uitgangspunt te nemen. Waardegedreven prijszettingen winnen de laatste jaren aan populariteit. Die prijsstrategie kijkt vooral naar hoe klanten de waarde van het product percipiëren. 

Dat is het contactmoment tussen de kopende klant en de aanbieder van het product. Beslissingen rond plaats zijn belangrijk omwille van 4 redenen:

• Het distributiekanaal

De plaats waar iemand je product tegenkomt heeft een grote impact op je succes. Luxeproducten werken meestal beter in een context van schaarste. Je creëert een VIP-gevoel door ze op beperkte plaatsen en in de juiste setting aan te bieden. In dat geval speelt ook de ervaring rond de aankoop een grote rol. 

Je beslist ook over de manieren waarop je je klant zal bereiken. Beslis je om zelf verkooppunten te openen of zoek je bestaande partners in retail? Werk je via distributeurs of baat je zelf een online shop uit? Het ene distributiekanaal kost meer dan het andere. Je keuze zal dus een impact hebben op je uiteindelijke prijszetting.

• Distributietypes 

Dat valt deels samen met je distributiekanalen. Je kiest namelijk uit intensieve distributie met vele verkooppunten, selectieve distributie met een gecureerd aantal verkooppunten, of exclusieve distributie met weinig verkooppunten. Wie in de FMCG-sector actief is (Fast Moving Consumer Goods) zal bijvoorbeeld eerder gebaat zijn met een intensieve benadering. 

• Voorraad en Transport

Als je een voorraad moet aanleggen, heeft dat gevolgen voor het kapitaal dat je bij de start zal moeten voorzien. Ook logistieke processen vragen veel voorbereiding en de nodige financiering. In de voedingssector is bijvoorbeeld gekoeld transport nodig. Maar verdiep je ook in alternatieven zoals het just-in-time-principe om de behoefte aan bevoorrading te vermijden.

• Push vs. pull

Dit gaat gepaard met jouw visie op marketing. Vertrek je vanuit het aanbod en ‘duw’ je het als het ware de markt in? Of vertrek je vanuit de vraag en trekken klanten jouw product de markt in. 

Ofwel: hoe communiceer je naar je doelgroep? Dat is de vraag die je zal beantwoorden in een van de hoofdstukken van je ondernemingsplan: de marketing- en verkoopstrategie. Je kan hier zo ver in gaan als je zelf wil. Pak je je communicatie creatief aan? Is een huisstijl of tone of voice een deel van de ervaring die bij je aanbod hoort? Welke online marketingtechnieken pas je toe? Is storytelling iets voor jouw nieuwe brand? 

Om een product of merk te lanceren zal je ook andere campagnes voeren dan wanneer je een gevestigde waarde bent geworden. Voor het ene product zijn testimonials van tevreden klanten belangrijk, voor het andere een tester of sample. Allemaal zaken om te onderzoeken.

Door de markt, je concurrenten en vooral je doelgroep te leren kennen, kom je te weten welke communicatiemiddelen, -kanalen en -stijlen je doelstellingen helpen behalen. Want ook dat hoort bij marketing: doelen stellen, acties meten, evalueren en indien nodig bijsturen. Een ondernemingsplan daagt je uit om je in al die elementen te verdiepen.

In de klassieke versie van de 4 P’s komt de vijfde P van personeel niet voor. Zoals bij alle veelgebruikte modellen, werd ook de marketingmix al snel uitgedaagd. Een van de kritieken was dat er geen ruimte was voor het team buiten de vennoten. Menselijk kapitaal is in vele gevallen nodig om te blijven groeien. 

De P van personeel focust daarom op de vraag welke talenten je zal aantrekken om je teams te versterken. Zij zijn de cruciale schakels als het om klanttevredenheid gaat. Vaardigheden zijn heel belangrijk maar ook stijl en enthousiasme. 

Voor startende ondernemers is personeel aannemen niet altijd haalbaar omwille van de financiële verplichtingen die hierbij komen kijken. Ook de war for talent maakt het niet makkelijk om de juiste profielen te vinden. 

De 4 (of 5) P’s dagen je uit om aan alle aspecten van je bedrijfsvoering te denken. Er zijn vast dingen waar je niet aan had gedacht en dat zou zonder businessplan tot vergeten kosten leiden. Iets wat je winstgevendheid op de lange termijn in het gedrang brengt. 

Een ondernemingsplan maken is daarom cruciaal voor ondernemers. Hoofdstuk 1, de executive summary, schrijf je eigenlijk als laatste. Het is namelijk een samenvatting van je ondernemingsplan. Het geeft een overzicht van de belangrijkste aspecten van je bedrijf zoals de missie, de visie, een korte beschrijving van je product of dienst, de doelgroep, en de verwachte financiële resultaten. 

Het is het eerste dat mogelijke investeerders of partners zullen lezen. Het moet hen overtuigen om verder te lezen. Maak het daarom kort maar krachtig. Ze zullen vaak op basis van je samenvatting beslissen of ze interesse hebben in je onderneming. 

Hier geef je meer gedetailleerde informatie over je bedrijf. 

• Bedrijfsnaam en locatie
• Ondernemingsvorm
• Missie en Visie
• Korte (ontstaans)geschiedenis
• Producten en diensten

Aan de hand van de 4 P’s heb je al heel wat informatie om dit hoofdstuk in te vullen. Hoewel het vrij sec mag blijven, is het belangrijk om heel gedetailleerd te werken. Zo toon je aan dat je hebt nagedacht over alles wat bij je aanbod hoort. Zelfs over de niet voor de hand liggende dingen.

Dit hoofdstuk geeft je inzicht in de markt en de positie van je bedrijf. Door deze analyse ben je goed voorbereid op verschillende uitdagingen op de korte en de lange termijn. Bovendien helpt het je om strategische beslissingen te nemen. 

Het bevat onder andere deze elementen:

• Marktomvang en groeiverwachtingen
• Doelgroep
• Concurrentieanalyse
• Trends en ontwikkelingen in de markt

Door deze analyses grondig uit te voeren en neer te schrijven in dit hoofdstuk, bewijs je aan je toekomstige partners dat je plannen levensvatbaar zijn. Er is namelijk een markt voor. Aan de hand van trends en inschattingen toon je aan dat de markt zal groeien en welk aandeel jouw aanbod daarin zal spelen. 

Hoe ga je je producten of diensten in de markt zetten? Hoe wil je klanten bereiken? Hoofdstuk 4 van je ondernemingsplan beantwoordt vragen over:

• Prijsstrategie: welke prijs vraag je voor je producten en diensten?
• Promotie: welke kanalen gebruik je om je doelgroep te bereiken? 
• Verkoopprocessen: hoe ziet de customer journey eruit? 

Dat mag best een lijvig hoofdstuk worden. Niet alleen omdat je onderneming om meer dan een product, een plaats en een prijs draait. Ook omdat de manier waarop je het in de markt zal zetten en waarop jij en anderen erover zullen praten, een enorme impact heeft op hoe je doelgroep op je aanbod zal reageren.

Denk er ook altijd aan dat herhaalaankopen een stuk goedkoper zijn voor je bedrijf dan constant nieuwe klanten moeten aanboren. Door de customer journey onder de loep te nemen, zal je zien dat nazorg minstens even belangrijk is als de eerste transactie. Je kan door een goede aftersales support van klanten echte ambassadeurs maken.

Dit is het financieel plan. Een hoofdstuk dat je verplicht opmaakt als je een bv of nv opricht. Het geeft je ook beter inzicht in de financiële haalbaarheid van je plannen. Volgens het Wetboek van vennootschappen en verenigingen bestaat het uit 7 hoofdstukken. 

• Hoofdstuk 1: de activiteiten van de vennootschap. 
• Hoofdstuk 2: de financiering van de vennootschap.
• Hoofdstuk 3: de openingsbalans, een balans na 12 maanden en een na 24 maanden. 
• Hoofdstuk 4: de resultatenrekening met een inschatting van de winst van de vennootschap na 12 en 24 maanden.
• Hoofdstuk 5: de begroting van de vennootschap. 
• Hoofdstuk 6: de gebruikte hypotheses om de omzet en de rentabiliteit in te schatten.
• Hoofdstuk 7: de naam van de externe deskundige die je hebt ingeschakeld om het financieel plan op te stellen. 

Meer informatie over een financieel plan opstellen, vind je in onze blog “In 9 stappen naar een financieel plan voor je bv” met een gratis template.

Een ondernemingsplan is niet zomaar een document. Het is een praktisch hulpmiddel om je bedrijfsvoering makkelijker te maken. Deze drie tips helpen je om er een handig naslagwerk en werkinstrument van te maken. 

1. SMART

Gebruik het SMART-principe. Specifiek, Meetbaar, Attainable of haalbaar, Realistisch en Tijdsgebonden. Met vage uitspraken zoals “we willen marktleider worden” ben je niks. Kies voor concrete doelstellingen met deadlines, cijfers en statistieken.

2. Beknopt en to-the-point

In plaats van honderden pagina’s neer te pennen, richt je je op de kern van de zaak. Investeerders en banken verkiezen duidelijke, goed gestructureerde plannen die snel de belangrijkste cijfers en strategieën tonen. 

3. Geüpdatet 

Je bedrijf, je markt, je concurrenten en je doelgroep zijn constant in beweging. Je ondernemingsplan evolueert daar parallel aan. Door je plan regelmatig bij te werken of bij te sturen blijft het relevant. 

Niks zo handig voor een ambitieuze ondernemer als een kant-en-klaar sjabloon. Daarom hebben we er een voor jou gemaakt met daarin alle secties om investeerders, banken en mogelijke partners te overtuigen van je plannen.

In principe kan je een ondernemingsplan zelf opstellen, al dan niet in samenwerking met je medevennoten. Je boekhouder om raad vragen is altijd een goed idee. Zeker als je het financieel plan opmaakt zijn adviezen en berekeningen van experten geen overbodige luxe.